Hırsızlık suçu, Türk Ceza Kanunu’nun (TCK) 141. maddesinde “Zilyedinin rızası olmadan başkasına ait taşınır bir malı, kendisine veya başkasına bir yarar sağlamak maksadıyla bulunduğu yerden almak” şeklinde düzenlenmiştir. Hırsızlık suçunun basit veya nitelikli tüm şekilleri resen soruşturulmaları gereken suçlardandır. Yani şikâyete tabi değildir ve şikâyet süresi yoktur. Hırsızlık suçunun cezası bir yıldan üç yıla kadar hapis cezasıdır.
Failin amacının alınan maldan yarar sağlamak değil de geçici bir süre kullandıktan sonra malı iade etmek olması durumunda basit ya da nitelikli hırsızlık değil TCK’nın 146’ncı maddesinde düzenlenen kullanma hırsızlığı oluşur. Kullanma hırsızlığının şikâyete tabi olduğu ve verilecek cezada yarı oranında indirim yapılacağı aynı maddede düzenlenmiştir.
Hırsızlık suçunun işlenmesi amacıyla konut dokunulmazlığının ihlâli veya mala zarar verme suçunun işlenmesi halinde, bu suçlardan dolayı soruşturma ve kovuşturma yapılabilmesi için şikâyet aranmaz.
Hırsızlık Suçunun Nitelikli Halleri
Hırsızlık suçunun nitelikli halleri, TCK 142. maddeden itibaren düzenlenmektedir. Cezası üç yıldan yedi yıla kadar hapis cezasıdır.
-Kime ait olursa olsun kamu kurum ve kuruluşlarında veya ibadete ayrılmış yerlerde bulunan ya da kamu yararına veya hizmetine tahsis edilen eşya hakkında işlenmesi
Kamu kurum ve kuruluşu ifadesinden; devletin yasama, yürütme, yargı faaliyetlerinin görüldüğü, il, belediye ve köyleri de içine alan, mahalli idarelerle kitleri de içine alan yerlerin anlaşılması gerekir. Örneğin, bakanlıklar, valilikler, kaymakamlık, kamu hastaneleri, belediyeler kamu bankaları kamu kurum ya da kuruluşudur. Bu bende örnek olarak aşağıdaki yargıtay kararı incelenebilir.
“Sanığın bina niteliğindeki kaymakamlık binasından hırsızlık yaptığının anlaşılması karşısında, eylemin TCK'nın 142 /1-a ve 142 /2-h maddelerinde düzenlenen suçları oluşturduğu, TCK'nın 44. maddesi gereğince sanığın yaptırımı daha fazla olan TCK'nın 142 /2-h maddesiyle cezalandırılmasına karar verilmesi gerektiği gözetilmeden, suçun hukuki nitelendirilmesinde yanılgıya düşülerek aynı Kanun'un 142/1-a maddesi gereğince uygulama yapılması suretiyle eksik ceza tayini.”[1]
-Halkın yararlanmasına sunulmuş ulaşım aracı içinde veya bunların belli varış veya kalkış yerlerinde bulunan eşya hakkında işlenmesi
Bu bentte özellikle otobüs, tren, gemi vb. ulaşım araçlarında vatandaşın rahatlıkla ulaşım yapabilmesi için düzenleme yapılmıştır.
-Bir afet veya genel bir felaketin meydana getirebileceği zararları önlemek veya hafifletmek maksadıyla hazırlanan eşya hakkında işlenmesi
Önemli olan suça konu eşyanın bir afet ya da felaketin zararlarının hafifletmek amacıyla tüm kamunun yararına sunulmuş olması ve failin de bunu bilebilecek durumda olması gerekir[2]. Afet veya genel felaketten; deprem, su baskını, yangın, salgın hastalık, savaş gibi çok sayıda kişinin hayatını tehlikeye atabilecek olayların anlaşılması gerekir[3].
-Adet veya tahsis veya kullanımları gereği açıkta bırakılmış eşya hakkında, işlenmesi
Dışarıda bırakılan her eşyanın çalınması halinde bu hükmün uygulanacağı gibi bir durum söz konusu değildir. Kulanım gereği açıkta bırakılmadan anlaşılması gereken, malın niteliğinden ötürü dışarıda bırakılmaları genel kabul görmesidir. Tarımsal aletler, caddelerde bırakılan taşıtlar,” “inşaat alanında bırakılan inşaat malzemesi” bu duruma örnek olarak verilebilir[4]
TCK m. 142/2’ de Düzenlenen Ağırlaştırıcı Nedenler
TCK m. 142/2’ de düzenlenen ağırlaştırıcı nedenlerin mevcut olması halinde beş yıldan on yıla kadar hapis cezasına hükmolunur.
-Kişinin malını koruyamayacak durumda olmasından veya ölmesinden yararlanmak
-Elde veya üstte taşınan eşyayı çekip almak suretiyle ya da özel beceriyle fiilin işlenmesi
-Doğal bir afetin veya sosyal olayların meydana getirdiği korku veya kargaşadan yararlanmak
-Haksız yere elde bulundurulan veya taklit anahtarla ya da diğer bir aletle kilit açmak veya kilitlenmesini engellemek suretiyle
-Bilişim sistemlerinin kullanılması suretiyle
-Tanınmamak için tedbir alarak veya yetkisi olmadığı halde resmi sıfat takınarak,
-Büyük veya küçükbaş hayvan hakkında
-Herkesin girebileceği bir yerde bırakılmakla birlikte kilitlenmek suretiyle ya da bina veya eklentileri içinde muhafaza altına alınmış olan eşya hakkında işlenmesi halleridir.
Hırsızlık Suçunda Cezayı Artıran Haller
Hırsızlık suçunun gece vakti işlenmesi halinde, verilecek ceza yarı oranında artırılır. Suçun, “Elde veya üstte taşınan eşyayı çekip almak suretiyle ya da özel beceriyle fiilin işlenmesi” şeklinde beden veya ruh bakımından kendisini savunamayacak durumda olan kimseye karşı işlenmesi halinde, verilecek ceza üçte biri oranına kadar artırılır.
Suçun, sıvı veya gaz hâlindeki enerji hakkında ve bunların nakline, işlenmesine veya depolanmasına ait tesislerde işlenmesi hali ve bunun bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenmesi halinde, ceza yarı oranında artırılır. Hırsızlık suçunun işlenmesi sonucunda haberleşme, enerji ya da demiryolu veya havayolu ulaşımı alanında kamu hizmetinin geçici de olsa aksaması hâlinde verilecek ceza yarısından iki katına kadar artırılır.
Hırsızlık Suçunda Daha Az Cezayı Gerektiren Haller
Hırsızlık suçunun, Paydaş veya elbirliği ile malik olunan mal üzerinde işlenmesi ile bir hukuki ilişkiye dayanan alacağı tahsil amacıyla işlenmesi hallerinde daha az ceza söz konusu olur. Hırsızlık suçunun konusunu oluşturan malın değerinin azlığı ve ağır ve acil bir ihtiyacı karşılamak için işlenmesi halinde daha az ceza gerekmektedir.
Hırsızlık Suçunda Etkin Pişmanlık
Hırsızlık suçunda “Etkin pişmanlık halleri” uygulama alanı bulmaktadır. Suç tamamlandıktan sonra ve fakat bu nedenle hakkında kovuşturma başlamadan önce, failin, azmettirenin veya yardım edenin bizzat pişmanlık göstererek mağdurun uğradığı zararı aynen geri verme veya tazmin suretiyle tamamen gidermesi halinde, verilecek cezanın üçte ikisine kadarı indirilir. Etkin pişmanlığın kovuşturma başladıktan sonra ve fakat hüküm verilmezden önce gösterilmesi halinde, verilecek cezanın yarısına kadarı indirilir. Kısmen zararın karşılanması halinde etkin pişmanlık hükümlerinin uygulanabilmesi için, ayrıca mağdurun rızası aranır.
[1] Yargıtay, 2. Ceza Dairesi, E. 2020 / 6014, K. 2021 / 3078, T. 22.02.2021.
[2] HAFIZOĞULLARI, Zeki ve ÖZEN, Muharrem, “Hırsızlık”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C.XII, Y. (2008), s. 1-2.
[3] KOCA, Mahmut ve ÜZÜLMEZ, İlhan: “Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler”, Gözden Geçirilmiş ve Güncellenmiş 11. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, Eylül (2018).
[4] CENTEL ,Nur /ZAFER Hamide ve ÇAKMUT , Özlem, “Kişilere Karşı İşlenen Suçlar”, İstanbul (2007).