Limited şirket, bir veya daha fazla gerçek veya tüzel kişi tarafından kurulabilen, kanunen yasaklanmamış her türlü ekonomik faaliyeti bir ticaret unvanı altında yürütebilen, kural olarak ortakların taahhüt ettikleri sermaye nispetinde şirkete karşı sorumlu olduğu, belirli bir esas sermayeye sahip ve esas sermaye paylarının toplamından oluşan ortaklık şeklidir[1].
Limited şirket ortağının şirketten ayrılması için kullanacağı başlıca üç yöntem bulunmaktadır. Payını devretmesi, ortalıktan çıkması veya şirket tarafından ortaklıktan çıkarılmasıdır. Limited şirketlerde, şirkette hâkim konumunda bulunan ortaklar (bu kişiler genellik müdür olmaktadır.) yıllarca genel kurul toplantısı yapmamakta, en önemlisi de kar payı dağıtım kararı almayarak, bazı ortakların şirkette ekonomik menfaat elde etmesinin önüne geçmektedir. Bu ise şirketten herhangi gelir elde edemeyen, şirketten uzaklaştırılan ortak bakımından şirketle ilgili beklentilerinin karşılanmamasına sebebiyet vermektedir. Bu bağlamda Türk Ticaret Kanunu (TTK) md. 638 hükmü çıkma hususunu düzenlemiştir.
Diğer yandan limited şirketten pay devri genel kurulun onayına bağlı olduğundan, şirkette hâkim ortaklar, payını devrederek çıkmak isteyen, onun payını daha ucuza almak veya şirkete yabancı bir kimsenin girmesine mani olmak amacıyla genel kurulda çoğunluğa sahipse bu onayı vermekten imtina etmektedir. Çıkma, şirket esas sözleşmesinde özel olarak düzenlenebileceği gibi böyle bir düzenleme mevcut değilse de TTK md. 638/2’ de düzenleme altına alınan çıkma davası ile mümkündür. Bu bağlamda çalışmamızın konusu, haklı sebeple çıkma davası oluşturmaktadır.
- Ortaklıktan Çıkma Davası
- Genel Olarak
TTK md. 638/2’ de ortaklara haklı sebeple çıkmayı dava etme hakkı tanınmıştır. Haklı sebeple çıkma davası açma hakkı vazgeçilemez nitelikte pay sahipliği hakkıdır. Bu bağlamda bu haktan vazgeçilmesi, sözleşme ile ortadan kaldırılması veya kullanılması halinde cezai şart da öngörülemez[2]. Ayrıca çıkma davası, son çare olarak (ultima ratio) mahkemece değerlendirilebilecektir. Zira çıkma yerine şirketteki problem müdürün azli ile çözülebiliyorsa öncelikle bu imkânın kullanılması gerekebilecektir.
- Görevli ve Yetkili Mahkeme
Çıkma davası, mutlak ticari dava olması nedeniyle ticaret mahkemesinde görülmesi gerekmektedir. Yetkili mahkeme ise şirket merkezinin bulunduğu yer mahkemesidir.
- Dava Şartı Arabuluculuk
Çıkma davası, belli bir alacağın ödenmesi ve tazminat davası niteliğinde olmadığından dava şartı arabuluculuk kapsamında değildir[3].
Çıkmanın kabul edilmesinden sonra ayrılma akçesi miktarında ihtilaf çıkmasında ise açılacak davanın zorunlu arabuluculuğa tabi olduğu söylenecektir[4].
- Davacı ve Davalı Taraf
Haklı sebeple çıkma davası, ortak tarafından şirkete karşı açılabilecektir. Söz konusu davada davacı ortak, davalı ise şirkettir.
- Haklı Sebeple Çıkma Davasında Payın Devredilmesi Durumunda Açılan Davanın Akıbeti Ne Olacak?
Haklı sebeple çıkma davası ortaklık sıfatından kaynaklı bir dava olduğundan ortaklık sıfatının sonradan kaybedilmesi durumunda davaya devam edilmesinde herhangi bir hukuki yarar bulunamamaktadır. Diğer yandan payı devralan yeni ortağın da işbu davaya devam etmesi mümkün değildir[5].
- Haklı Sebebin İspat Külfeti Kimin Üzerinde?
Haklı sebebin gerçekleştiğinin ispat külfeti davacı ortaktadır.
- Haklı Sebepler Nelerdir?
Şirket ile ortak arasındaki ilişkinin devamını katlanılmaz hale getiren sebepler haklı sebep olarak kabul edilebilir. Evli olan ortakların boşanması, esas sermaye payını taahhüt eden ortağın sonradan ehliyetsiz olduğunun anlaşılması, ortaklığın sürekli olarak kar elde edememesi, ortaklığın kar elde ettiği halde sürekli olarak kar dağıtılmaması, şirket yönetiminin şirkete zarar vermesi, şirketteki hâkim gücün sürekli kötüye kullanılması, ortaklık ilişkisini olumsuz etkileyecek şekilde ortaklardan birinin sürekli olarak nezaket kurallarını ihlal etmesi, finansal tabloların gizlenmesi, kasten yanıltıcı olarak düzenlenmesi, bir ortağın diğer ortakları hile ile aldatması, bir ortağın güven ilişkisini zedeleyecek biçimde ceza alması, suç işlemesi, aşırı derecede ek yükümlülük yüklenmesi, ortaklar arasında ortaya çıkan önemli görüş ayrılıkları, şirketinin amacının gerçekleştirilmesinin hukuki veya ekonomik olarak önemli ölçüde zorlaşması, şirketin sürekli olarak çalışamaz hale gelmesi, yönetimin kilitlenmesi, pay devrine keyfi olarak izin verilmemesi, ortağın yaşamını etkileyecek önemli bir gelişmenin olması(başka bir ülkeye taşınması) haklı sebebe örnek olarak verilebilir[6].
- Çıkmaya Katılma
Ortaklardan biri şirket sözleşmesindeki hükme dayanarak çıkma istediği veya haklı sebeplerden dolayı çıkma davası açtığı takdirde, müdür veya müdürler gecikmeksizin diğer ortakları bundan haberdar ederler. Diğer ortaklardan her biri, haberin kendisine ulaştığı tarihten itibaren bir ay içinde; Şirket sözleşmesinde öngörülen haklı sebep kendisi yönünden de geçerliyse, kendisinin de çıkmaya katılacağını müdürlere bildirmek, açacağı bir dava ile haklı sebepler dolayısıyla çıkma davasına katılmak, hakkına sahiptir. (TTK md. 639)
- Ayrılma Akçesi
Ayrılma akçesi, ayrılan ortağın “esas sermaye payının gerçek değerine uyan” miktarı ifade etmektedir (TTK m. 641/1). Bu miktar, ortaklığın malvarlığının ortağın esas sermaye payına düşen kısmıdır. Ayrılma akçesinde esas sermaye payının gerçek ve güncel değeri esas alınmaktadır. Burada nominal değer üzerinden hesap yapılması mümkün değildir. Gerçek değer belirlenirken karar tarihine en yakın tarihteki değerin esas alınması gerekmektedir.
- Muaccel Olması
Muacceliyet; borca ilişkin vadenin dolması ile bu borcun borçlusundan istenebilecek aşamaya geldiğini ifade eden bir kavramdır. Ayrılma akçesi TTK md. 642 gereğince üç halde muaccel olacaktır. Şirkette kullanılabilir bir öz kaynak mevcutsa, ayrılan ortağın esas sermaye payı devredilebiliyorsa, esas sermaye azaltılmışsa ayrılma akçesi muaccel olacaktır.
[1] KARABAĞ, Sefa Berat, Limited Şirkette Yönetim, Ankara, 2021, s.23.
[2] ŞENER, Yargıtay Kararları Işında Limited Ortaklıklar Hukuku, Ankara 2017, s.878 vd.
[3] CAN, Ozan Arabuluculuğa Elverişlilik, Zorunlu Ticari Arabuluculuk ve Zorunlu Tüketici Arabuluculuğu Yönünden Değerlendirmeli, Notlu Türk Ticaret Kanunu, Ankara, 2021.
[4] TATLI, Burçak, Limited Şirketlerde Çıkma, Çıkarma ve Ayrılma Akçesi, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XXV, Y. 2021, Sa. 1,s. 185 vd.
[5] Yargıtay 11. Hukuk Dairesi, 2013/8380 Esas No, 2013/8291 Karar No., için Bkz. Şener, Limited Ortaklıklar Hukuku, s.883.
[6] TAŞDELEN, Nihat, 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanununa Göre Limited Ortaklıklarda Çıkma, Çıkarılma ve Fesih, Yetkin Yay. Ankara 2012, s.185 vd.