- TANIM
Öncelikli olarak zarar kavramını tanımlamak yerinde olacaktır. Türk Borçlar Kanunu’nda (TBK) zarar kavramını tanımlayan bir açıklama bulunmamaktadır. Zarar, Türk Dil Kurumu da “Bir şeyin, bir olayın yol açtığı çıkar kaybı” olarak tanımlanmaktadır.
Bir kimsenin iradesi dışında malvarlığında meydana gelen azalma, maddi zarar olarak tanımlanır. Manevi zarar, şahsi kıymetler ya da varlıklara karşı yapılan bir haksız fiil sonucunda kişinin maruz kaldığı bedeni ve manevi ıstırap, acı, huzursuzluk, yaşam sevincinde azalmayı ifade eder.[1]
Zararın bir çeşidi olan ve sıklıkla karşımıza çıkan müspet (olumlu) menfi (olumsuz) zarar kavramlarının tanımlarına gelecek olursak; müspet zarar, bir borç ilişkisinde alacaklının edimin tam ve doğru ifasına olan menfaatinin ihlalinden kaynaklanır. Menfi zarar ise borç ilişkisinin kurulamadığı veya hükümsüz olduğu hâllerde alacaklıda uyandırılan güvenin boşa çıkması sebebiyle meydana gelen zararları ifade eder.
Borçlunun temerrüdü durumunda Culpa İn Contrahendo sorumluluğunda, yetkisiz temsil durumunda, geçersiz sözleşmeye güvenden dolayı, menfi zarar söz konusu olmaktadır.[2]
- MENFİ (OLUMSUZ) VE MÜSPET (OLUMLU) ZARAR KALEMLERİ
6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu'nun 125. maddesi, sözleşmelerde; borçlunun temerrüdü sonucu borç yerine getirilmemişse alacaklıya üç yetki tanımıştır: Bunlar; her zaman için ifa ve gecikme tazminatı isteğinde bulunma, derhal ifadan vazgeçip müspet zararının tazminini isteme ya da ifadan vazgeçip sözleşmeden dönerek menfi zararını talep etmektir.[3]
Sözleşmenin ifa edileceğine güvenmekten doğan zarar olarak tanımlanabilecek olumsuz zarar kavramına; sözleşmenin kurulması ve işin görülmesi için yapılan masraflar ile daha elverişli koşullarda sözleşme yapma fırsatının kaçırılmış olmasından doğan zararlar girer.[4]
Menfi zarar kavramına Yargıtay Hukuk Genel Kurulu kararında[5] bahsedilen aşağıdaki kalemler girmektedir:
- Sözleşmenin yapılmasına ilişkin giderler: Harçlar, posta giderleri noter ücreti gibi,
- Sözleşmenin yerine getirilmesi ve karşılık edanın kabulü için yapılan masraflar,
- Sözleşmenin yerine getirilmesi dolayısıyla uğranılan zarar; gönderilen şeyin yolda kaybolması gibi,
- Sözleşmenin geçerliliğine inanılarak başka bir sözleşme fırsatının kaçırılması dolayısıyla uğranılan zarar; hükümsüz sayılan sözleşmeyle satın alınan şey, örneğin o zaman başkasından 100 liraya alınabilirken şimdi 120 liraya alınabilmesi,
- Başka bir sözleşmenin yerine getirilmemesi dolayısıyla uğranılan zarar,
- Dava masrafları.
Müspet zarar kavramına aşağıdaki kalemler girmektedir:
- Fiili zarar özellikle ifa edilmeyen edimin değeri,
- Borca aykırılık sebebiyle yapılan masraflar,
- Üçüncü kişiye ödenen tazminat,
- İkame alımdan doğan zarar ile edimin değerinin düşmesinden kaynaklanan zarar.
[1] İNAN, A. Naim/YÜCEL, Özge; İnan Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 4. Baskı, Ankara, 2014, s. 401 akt. ÖCAL EKİNCİ, s.53.
[2] ERGÜN, Ömer. “Menfi Zarar.” Prof. Dr. Hüseyin Hatemi'ye 80. Yıl Armağanı (80. Yıl Sempozyumu Tebliğleri),2018, s. 149.
[3] Yargıtay, 15. Hukuk Dairesi, E. 2018 / 2267, K. 2019 / 1576, T. 8.04.2019
[4] Yargıtay, 15. Hukuk Dairesi, E. 2018 / 2646, K. 2019 / 497, T. 7.02.2019
[5] Yargıtay Hukuk Genel Kurulu E. 1989/13-392 K. 1990/1 T. 17.1.1990